Duurzaam (kamp)vuur

Elk jaar opnieuw ontstaat de discussie over kampvuren en hoe deze mee voeding geven aan de opwarming van de aarde. Samen met de opmerkingen over kerstboomverbrandingen en de gesprekken over de impact van haardvuren zijn het terugkerende discussies waarvan we ons vaak afvragen of dit wel echt de focus van debat moet zijn. 

Met dit artikel willen we duidelijk aangeven dat we niet tegen (kamp)vuren zijn. Het maken van vuur heeft dan ook een aantal belangrijke functies binnen de organisatie van een kamp of vakantie. Wat we wel willen is je een aantal tips geven om duurzame keuzes te maken op vlak van het maken van vuur.

De (meer)waarde van (kamp)vuur

Vaak maakt het gewoon deel uit van jouw kamp of vakantie. En dat moet ook kunnen. Want vuur heeft een aantal belangrijke functies binnen deze specifieke jeugdwerksetting die we niet mogen onderschatten.

• Vuur maken is cruciaal om te voorzien in eten. 
• Er zijn soorten vuur met een specifieke functie die ervoor zorgen dat koken beter of makkelijker wordt (zie het artikel soorten vuur). 
• Het hele leerproces verbonden aan koken op een vuur.

Pedagogische meerwaarde

Omgaan met vuur is voor veel kinderen en jongeren niet alledaags. Het is iets wat het kamp of de vakantie een extra unieke beleving maakt en hen ook nieuwe vaardigheden bijbrengt. Net daarom willen we de pedagogische meerwaarde van het maken en omgaan met vuur niet zomaar negeren. 

Er zijn een aantal leerprocessen verbonden aan het gebruik van vuur tijdens een aanbod.

Louter technisch is het voor kinderen en jongeren interessant om te weten hoe vuur werkt.
We gaan hier niet beweren dat elk kind of jongere de vuurdriehoek (3 factoren nodig voor vuur: brandstof, zuurstof en warmte) instudeert alvorens een vuur aan te steken, maar ze leren wel wat nodig is om het vuur aan te krijgen en/of uit te krijgen. Op die manier leren ze door ervaring hoe ze vuur kunnen maken wanneer dit nodig zou zijn maar bv ook wat kan helpen om vuur te doven bij gevaar.

Leg hen uit waarom je graszoden verwijdert, leg hen uit waarom de keuze van hout zo bepalend is voor de rookontwikkeling, geef hen mee hoe ze best gaan sprokkelen zonder fauna of flora te verstoren.

We hebben met dit artikel niet de bedoeling dit te nuanceren of neutraliseren. We willen wel meer kadering geven en er vooral voor zorgen dat groepen bewustere keuzes kunnen maken.

CO2

Er komt CO2 vrij bij het verbranden van hout. In dit geval spreken we over CO2- neutraliteit. Concreet komt het erop neer dat de C02 die vrijkomt in hoeveelheid overeenkomt met de CO2 die de boom in zijn leven, tijdens zijn groei, heeft opgenomen. 

Natuurlijk gebruik je het hout van bomen om een vuur te maken. Je neemt dus in sommige gevallen een boom die CO2 uit de lucht haalt, weg. Om dit te vermijden sprokkel je best takken die al op de grond liggen en dus al dood zijn. 

Fijn stof 

Bij de verbranding van hout komt er fijn stof vrij. Het zijn vooral deze stoffen die vrij komen tijdens de verbranding die nefast kunnen zijn voor de luchtkwaliteit en dus ook voor de eigen gezondheid. Het is belangrijk te weten dat hoe beter het verbrandingsproces is, hoe lager de uitstoot van (schadelijke) stoffen. Hieronder vind je een aantal tips om betere keuzes te maken en betere technieken te gebruiken voor een betere verbranding.

Op naar duurzame(re) keuzes 

Denk na over: 

•  de grootte van het vuur; 
• het aantal vuren; 
• het aantal uren/dagen dat je het vuur aanhoudt; 
• enz.

• Kies droog hout. 
• Gebruik onbehandeld hout (geen verf, geen vernis…). 
• Maak zoveel mogelijk gebruik van natuurlijke materialen, zowel voor het aanmaken van vuur als voor het voeden van het vuur.

• Bewerkt hout zoals meubels, platen vol verf, vernis, lijm, enz. 
• Afval: je vuur kan en mag NOOIT dienen om het afval van je kamp of vakantie weg te werken.

Om iets te koken of klaar te maken heb je een ander soort vuur nodig dan wanneer je een vuur aanmaakt voor het licht, de warmte of de gezelligheid. Kies bewust.

Als je een vuur stookt in de natuur respecteer de natuur.

Kies voor de juiste plek. 

• Gebruik bv. een reeds bestaande vuurplek, een droge bedding van een beek of een beschutte plaats tussen de rotsen, heuvels, enz. 
• Maak een plek volledig vrij indien er geen vaste plek voor handen is door: dorre bladeren en planten te verwijderen, graszoden tijdelijks weg te nemen, enz. Zie het artikel met de basisregels voor meer tips. (LINK naar artikel met basisregels) 
• Of kies bewust voor het maken van een vuur in een schaal of korf. 

Sprokkel met respect. 

• Ga nooit takken of stammen aftrekken of afzagen. Een zaag of mes kan je gebruiken om stukken van een omgevallen of rottende boom weg te nemen, maar niet van bomen die er nog goed bij staan. 
• Sprokkel op verschillende plaatsen. In het dode hout op de grond leven vaak ook diertjes die dit als ideale leefmilieu gebruiken. Door kleine hoeveelheden te sprokkelen op verschillende plekken verstoor je hun habitat zo min mogelijk. 
• Sprokkel niet meer dan nodig. Sprokkel wat je nodig hebt en laat de rest onaangeroerd.

• Leg het materiaal waarmee je het vuur aanmaakt bovenop de stapel hout en laat je hout zo vuur vatten (de vlammen verspreiden zich van boven naar beneden). Op die manier verspreid je een pak minder uitstoot tijdens de aanmaakfase. 
• Splijt boomstammen en dikkere takken. Gespleten stukken hout branden beter dan een ronde stam of tak. Er is meer kans op volledige en zuivere verbranding en dus minder uitstoot tijdens het branden. 
• Kies droog hout en hou je hout ook droog door het bv. ergens binnen te bewaren of bij het vuur te houden waar het door de warmte verder kan drogen. Volledige verbranding zonder extra rook en uitstoot kan enkel bij volledig droog hout. Is jouw gesprokkelde hout droog genoeg? Droog hout geeft een goede knak/krak als je het breekt. 
• Waar vuur is, is rook. Maar hoe meer en hoe dikker de rook, hoe slechter de verbranding verloopt. Zie je veel rook? Check dan of het hout nat of behandeld is, of er slechte brandhaard is, enz.

(Kamp)vuren zijn nu eenmaal een cruciaal onderdeel van een kamp of vakantie. Daarom is het belangrijk om bewuster om te gaan met de vuren die je aansteekt op je kamp of vakantie. 

Stel de (meer)waarde, de nood, de grootte en de aantallen in vraag. Gooi een aantal gewoontes en tradities overboord om op een meer duurzame manier om te gaan met vuur. 

Dat kan door een aantal tips en technieken uit bovenstaande artikels toe te passen.